De nieuwe Klimatenkas van de Hortus Botanicus Amsterdam krijgt een extra museale presentatievorm om haar verhaal over biodiversiteit te vertellen. Naast de uitgebreide plantencollectie, speelt ook de landschappelijke inrichting en de bezoekersinformatie een belangrijke educatieve rol. Het nieuwe ontwerp laat bezoekers op drie heel verschillende manieren voelen en beleven wat biodiversiteit nu precies is, en wat de relatie is met klimaat(verandering).

De routing in de nieuwe kas wordt mogelijk gemaakt door de ontwerpers van Designwolf en de landschapsarchitecten van BOOM Landscape. De Klimatenkas, die in juni 2025 haar deuren zal openen voor publiek tijdens de viering van 750 Jaar Amsterdam, is op dit moment gesloten en wordt volledig duurzaam gerenoveerd om uiteindelijk de eerste gasloze publiekskas van Europa te worden.

De vernieuwing van de Drieklimatenkas brengt naast uitdagingen ook mogelijkheden met zich mee. Zo was het voor de landschapsarchitecten van BOOM Landscape en de tentoonstellingsontwerpers van Designwolf een kans om in samenwerking met de Hortus de specifieke mogelijkheden op het gebied van educatie, expositie en toegankelijkheid te onderzoeken. Het resultaat is een unieke museale presentatie tussen duizenden planten die het verhaal van de Hortus vertelt op een zowel zintuiglijke als inhoudelijke manier. Een rondgang door de Drieklimatenkas leert bezoekers hoe de biodiversiteit zich in verschillende klimaten ontwikkelt.

Verder kijken dan de planten
“Wij geloven dat een bezoekerservaring meer betekenis krijgt als de bezoeker aan het denken wordt gezet,” zegt Onne Brouwer van Designwolf, een bedrijf dat zich volledig toelegt op het ontwerpen van interactieve tentoonstellingsruimten, bijvoorbeeld die van NEMO Science Museum en Museum Boerhaave. “Voor de Hortus betekent dat: verder kijken dan de planten. Het verhaal van biodiversiteit moet worden gehoord, gevoeld en ervaren.” De intentie van de nieuwe museale presentatie is dat je anders naar buiten gaat dan je naar binnen ging. De bezoeker leert over het effect van klimaat op biodiversiteit en begrijp wat het betekent als het klimaat op aarde verandert, en hopelijk zal de bezoeker daardoor ook anders handelen of denken.

Voor de Klimatenkas ontwierp Onne in samenwerking met BOOM Landscape en de afdeling Educatie van de Hortus een route door de vernieuwde kassen. Boom Landscape kreeg letterlijk een blanco vlak waarop zij een volledig nieuw landschap mochten inrichten, maar dat landschap moest wel een verhaal vertellen. Drie kasruimtes met planten uit drieklimaatszones zijn de hoofdrolspelers. Designwolf kreeg de opdracht het verhaal en de thema’s uit te lichten en kon daarvoor nog eens drie extra publieksruimtes in de kas inrichten. De bezoekers komen straks binnen in een introductieruimte en worden welkom geheten met een video. In het midden van de kas komt de wereldkamer waar de diverse klimaatzones op de wereld worden uitgelegd. Aan het eind van de route is er ruimte voor reflectie. Onne: “Er zit straks een soort oksel in het midden van de kas waar drie klimaatzones samenkomen, zodat bezoekers ze letterlijk met elkaar kunnen vergelijken. Je kijkt van bovenaf over de drie zones en kunt in één oogopslag zien wat de verschillen zijn tussen de systemen. Je ziet de kracht van biodiversiteit.”

De introductiefilm bij de entree geeft de bezoeker context over de kas aan de hand van drie ambassadeurs: planten die representatief zijn voor het specifieke klimaat waar ze vandaan komen. “We geloven dat zo’n proloog je op een andere manier door de kas laat lopen,” zegt Onne. Het middengedeelte maakt gebruik van plafondprojectie, waarbij bezoekers via een plafondprojectie de rest van het verhaal meekrijgen. Aan het einde van de routing worden bezoekers uitgenodigd om na te denken over hun eigen rol ten opzichte van de natuur.

Een verhaal voor iedereen
Het is natuurlijk niet de eerste keer dat de landschapsarchitecten van BOOM Landscape te maken krijgen met biodiversiteit. “Bij de meeste projecten die wij doen, moeten we ervoor zorgen dat het uiteindelijke ontwerp an sich biodivers is,” legt landschapsarchitect Jan Maas uit. “Maar dan gaat het om de praktische zin. Wat dit project voor ons bijzonder maakt, is dat we in het ontwerp moesten laten zien hoe biodiversiteit werkt.” Het was daarbij niet moeilijk om rekening te houden met educatie. Maas: “Landschapsarchitectuur gaat altijd over routing. Het heeft dan ook raakvlakken met het museale. Wat we bijvoorbeeld in de tropische kas wilden bewerkstelligen, is het idee van ‘een groene soep’, maar met behulp van informatie en zichtlijnen en paden op verschillende hoogtes, gaan de afzonderlijke plantensoorten opvallen. Zo vertel je ook een verhaal.” De routing wordt zo vormgegeven dat de bezoeker zijn eigen weg door de kas kan vinden, zonder dat hij daarbij onderdelen van het verhaal over biodiversiteit mist.

De overgang van de Drieklimatenkas naar de nieuwe Klimatenkas is een mooie gelegenheid om de toegankelijkheid nog eens onder de loep te nemen. “Brede toegankelijkheid is belangrijk,” zegt Maas. “Door met lettergroottes en contrast te werken in tekstpanelen maken we tekst breder toegankelijk. De hoofdroute moet door iedereen gebruikt kunnen worden. Verbrede paden zorgen dat rolstoelgebruikers zeventig procent van alle plaatsen in de kassen kunnen bereiken. Het verhaal van de kas, van biodiversiteit en ode collectie, krijgen ze daarom volledig mee.” Op verschillende punten in de kas worden audio-installaties geplaatst, waarbij bezoekers op intuïtieve wijze meer informatie mee kunnen krijgen over de omgeving.

Hortus Botanicus Amsterdam toont haar internationale botanische collectie jaarlijks aan miljoenen bezoekers. De verbouwing van de Drieklimatenkas ligt in het verlengde van de missie van de Hortus; om bezoekers het belang van biodiversiteit en de relatie met het klimaat te laten zien, voelen en ruiken. Daarbij staat duurzaamheid voorop. De nieuwe Klimatenkas gaat open in juni 2025, tijdens de viering van 750 Jaar Amsterdam.

[Afbeelding © BOOM Landscape]